نرخ دلار در بازار آزاد در روز چهارشنبه، ۲۵ دسامبر ۲۰۲۴، به بالاترین سطح تاریخ خود رسید. دلار آمریکا در بازار آزاد به ۷۹,۱۰۰ تومان و یورو به ۸۲,۴۰۰ تومان رسید. این در حالی است که پوند بریتانیا با ثبت رقم ۱۰۰,۱۰۰ تومان و فرانک سوئیس با ۸۹,۴۰۰ تومان جایگاه خود را در بالای جدول قیمت ارز در ایران حفظ کردند.
نرخ دلار در بازار آزاد در ماه‌های اخیر روند افزایشی شدیدی داشته و به گفته کارشناسان، این موضوع نشان‌دهنده بحران عمیق اقتصادی جمهوری اسلامی است.
این در حالی است که قیمت ارز در بازار آزاد به دلایل مختلفی از جمله تحریم‌ها، سوءمدیریت اقتصادی و افزایش تنش‌های منطقه‌ای افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها، نرخ دلار در بازار آزاد در ماه نوامبر ۷۰۳,۰۰۰ ریال بود، اما پس از انتخابات اخیر در آمریکا، به‌ویژه پیروزی دونالد ترامپ، این نرخ به ۷۷۷,۰۰۰ ریال رسید و اکنون به ۷۹,۱۰۰ تومان رسیده است.
در این بین، رئیس کل بانک مرکزی ایران، محمدرضا فرزین، اعلام کرده است که بانک مرکزی با تزریق ۲۲۰ میلیون دلار به بازار تلاش کرده است قیمت ارز در بازار آزاد را کنترل کند. اما این اقدام نیز، مانند موارد مشابه در گذشته، تأثیر طولانی‌مدتی نداشته است.
در حالی که دولت در بودجه سال ۲۰۲۵ افزایش ۲۰ درصدی حقوق کارگران را پیشنهاد کرده است، این در حالی است که نرخ تورم در سال گذشته به‌طور میانگین به ۵۲ درصد رسید. حتی با در نظر گرفتن پیشنهاد افزایش ۳۰ درصدی، این رقم همچنان نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای مالی کارگران باشد.
از سوی دیگر، کاهش ارزش ریال ایران باعث شده است که بسیاری از کالاهای اساسی گران‌تر شوند و فشار اقتصادی بر خانواده‌ها افزایش یابد.
- قیمت‌ها هر ۱۰ دقیقه بروزرسانی می‌شوند:
قیمت فروش لیر
2,826 تومان
قیمت خرید لیر
2,689 تومان
کارشناسان معتقدند که عدم برنامه‌ریزی اقتصادی و سوءمدیریت دولت از عوامل اصلی بحران فعلی هستند. وب‌سایت تابناک در گزارشی با عنوان “ایران صاحب بی‌ارزش‌ترین پول در خاورمیانه” نوشته است:
“این در حالی است که رشد افسارگسیخته نرخ دلار نتیجه اظهارات غیرمسئولانه مقامات اقتصادی و سیاست‌های ناکارآمد بانک مرکزی بوده است.”
این گزارش همچنین نشان داد که ارزش هر تومان اکنون تنها ۰.۰۰۰۰۱۲۶۴ دلار است. این رقم به‌طور قابل‌توجهی کمتر از ارزش پول کشورهای همسایه، حتی سوریه، است. نرخ پوند سوریه به ۳۲ تومان رسیده که تقریباً ۰.۰۰۰۳۹ دلار است.
در سال ۲۰۱۵، زمانی که برجام اجرایی شد، نرخ دلار در بازار آزاد در ایران به ۳۲,۰۰۰ ریال کاهش یافت. اما پس از خروج آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها، قیمت ارز در بازار آزاد به‌طور مداوم افزایش یافت.
در همان زمان، تلاش‌های دولت برای کاهش نرخ دلار در بازار آزاد از طریق مذاکرات دیپلماتیک و تزریق ارز به بازار تأثیر محدودی داشت. این نشان می‌دهد که بدون اصلاحات ساختاری در اقتصاد، کنترل نرخ ارز تنها به‌صورت موقت امکان‌پذیر است.
رئیس کل بانک مرکزی ایران اعلام کرده است که با افزایش عرضه ارز در بازار، قصد دارد نرخ دلار در بازار آزاد را تثبیت کند. با این حال، کارشناسان معتقدند که این اقدامات برای جلوگیری از کاهش ارزش ریال کافی نیست.
اقداماتی نظیر تغییر نرخ نیما و حذف ارز ترجیحی، اگرچه با هدف شفاف‌سازی در بازار ارز انجام شده است، اما در عمل باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات شده است. به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان اقتصادی این سیاست‌ها را ناکارآمد می‌دانند.
کاهش ارزش ریال ایران تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی روزمره مردم داشته است. از افزایش قیمت کالاهای اساسی گرفته تا کاهش قدرت خرید، این بحران تمامی جنبه‌های زندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده است.
در عین حال، افزایش نرخ ارز باعث شده است که بسیاری از مردم نتوانند کالاها و خدمات ضروری را تهیه کنند. برای مثال، نرخ دوهزار و ۳۵۰ تومان برای لیر ترکیه و نرخ ۲۱,۷۰۰ تومان برای درهم امارات نشان‌دهنده فشار اقتصادی بیشتری است که بر دوش مردم قرار گرفته است.
ارزش دلار آمریکا در بازار آزاد به بالاترین سطح تاریخ خود رسیده است و این موضوع نشان‌دهنده بحران عمیق اقتصادی ایران است. این در حالی است که اقدامات دولت برای کنترل نرخ دلار در بازار آزاد نتوانسته است از سقوط ارزش ریال جلوگیری کند.
با وجود وعده‌های رئیس کل بانک مرکزی ایران برای تثبیت بازار ارز، کارشناسان معتقدند که بدون اصلاحات ساختاری و رفع تحریم‌ها، بحران اقتصادی ایران همچنان ادامه خواهد داشت.
برای اطلاعات بیشتر درباره تاثیرات اقتصادی و اجتماعی بحران ارزی می‌توانید به مقالات زیر مراجعه کنید:
