در تاریخ ۸ اوت ۲۰۲۵، رهبران آذربایجان و ارمنستان با میانجی‌گری ایالات متحده در کاخ سفید توافقی تاریخی برای پایان دادن به دهه‌ها درگیری امضا کردند.
یکی از محورهای اصلی این توافق، ایجاد یک کریدور ترانزیتی ۴۳ کیلومتری موسوم به مسیر ترامپ برای صلح و繁荣 (TRIPP) است که از جنوب ارمنستان عبور می‌کند و سرزمین اصلی آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان و سپس به ترکیه متصل می‌سازد (جزئیات در گزارش رویترز).
این مسیر تحت حاکمیت و قوانین ارمنستان اداره می‌شود، اما حق توسعه انحصاری آن برای ۹۹ سال به ایالات متحده واگذار شده است. نکته حساس برای تهران: مسیر در فاصله‌ای بسیار نزدیک به مرز ایران قرار دارد.
ترکیه این توافق را «تحولی بسیار سودمند» خوانده و آن را گامی برای اتصال مستقیم اروپا به اعماق آسیا از طریق خاک خود دانسته است. رجب طیب اردوغان حمایت کامل آنکارا از اجرای پروژه را اعلام کرد.
در مقابل، ایران هرچند به‌طور رسمی از اصل توافق صلح استقبال کرد، اما نسبت به حضور مستقیم آمریکا در نزدیکی مرزهایش هشدار داد. علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب، این پروژه را «خیانت سیاسی» نامید و وعده داد که ایران «با یا بدون همکاری روسیه» مانع آن خواهد شد (گزارش رادیو اروپای آزاد).
- قیمت‌ها هر ۱۰ دقیقه بروزرسانی می‌شوند:
قیمت فروش لیر
2,325 تومان
قیمت خرید لیر
2,222 تومان
| شماره | شرح |
|---|---|
| ۱. از دست دادن نقش ترانزیتی کلیدی |
تا پیش از این، بسته بودن مرزهای ارمنستان با آذربایجان و ترکیه باعث شده بود ایران مسیر اصلی حمل‌ونقل کالا میان این کشورها باشد. با افتتاح کریدور TRIPP، مسیر مستقیم آذربایجان–نخجوان–ترکیه از طریق ارمنستان فعال می‌شود و ایران مزیت استراتژیک خود را در این حوزه از دست می‌دهد. این به معنای کاهش درآمد ترانزیتی، کاهش تردد مرزی و افت نقش ایران در شبکه حمل‌ونقل منطقه‌ای است. |
| ۲. تهدید برای صادرات و ترانزیت انرژی |
آذربایجان با بهره‌گیری از این مسیر، می‌تواند نفت و گاز خود را بدون عبور از خاک ایران به ترکیه و اروپا صادر کند. این تحول علاوه بر محدود کردن صادرات گاز ایران به ارمنستان و نخجوان، چشم‌انداز هرگونه پروژه آینده برای انتقال انرژی ایران به اروپا را نیز تیره‌تر می‌کند (تحلیل RFE/RL). |
| ۳. کاهش بازار صادرات غیرنفتی ایران | بازار ارمنستان که تا امروز به کالاهای ایرانی وابسته بود، حالا در معرض ورود مستقیم محصولات ترکیه و آذربایجان قرار می‌گیرد. این تغییر می‌تواند سهم ایران را در صادرات سیمان، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و سایر کالاها کاهش دهد. |
| ۴. فشار بیشتر بر نرخ ارز | هرچند اثر کوتاه‌مدت بر درآمدهای ارزی محدود است، اما از منظر روانی، این رویداد پیام منفی به بازار ارز و سرمایه می‌فرستد: ایران در حاشیه یک پروژه بزرگ منطقه‌ای قرار گرفته است. این پیامد می‌تواند در میان‌مدت فشار مضاعفی بر نرخ ریال وارد کند. |
با تکمیل این پروژه، کریدور میانی چین و آسیای میانه را از طریق دریای خزر، قفقاز و ترکیه به اروپا وصل می‌کند، تکمیل خواهد شد — مسیری که ایران را کاملاً دور می‌زند (تحلیل گاردین).
این تحول هم‌زمان با توسعه زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای ترکیه و آذربایجان، می‌تواند جایگاه ایران را به عنوان گذرگاه اصلی شرق و غرب تضعیف کند.
کریدور «صلح و繁荣» می‌تواند برای ترکیه، آذربایجان و ارمنستان یک پیروزی اقتصادی و سیاسی باشد، اما برای ایران در شرایط فعلی بیشتر یک زنگ هشدار استراتژیک است.
اگر تهران نتواند مسیرهای جایگزین یا همکاری‌های منطقه‌ای جدیدی تعریف کند، احتمالاً نقش ترانزیتی خود را از دست داده و بیش از پیش از زنجیره تأمین منطقه کنار گذاشته خواهد شد.
